Nieuws

Meer dynamiek in de Nederlandse melkveehouderij

Gepubliceerd op
20 december 2019

‘Leer van het verleden, leef in het heden en bereid je voor op de toekomst’, was een les van Jaap Gielen tijdens een workshop voor de veehouders van Koeien & Kansen. ‘Het lijkt of de melkveehouderij op een keerpunt is aangekomen, waarbij de focus meer ligt op waardecreatie dan op schaalvergroting. Schaalvergroting is mede door een veranderd speelveld duur geworden. Toch zijn er volop kansen, mits er een goede match is tussen het talent en de passie van de veehouder en het verdienmodel.’

Onlangs heeft Koeien & Kansen zijn jaarlijkse workshop economie & strategie gehouden. Te gast was Jaap Gielen, werkzaam bij Countus als branchespecialist melkveehouderij. Er is gediscussieerd over de resultaten van 2018, maar vooral over de huidige en toekomstige dynamiek in de melkveehouderij. Bovendien is er gekeken naar de strategie voor de toekomst.

Groei

Jaap Gielen toonde de ontwikkeling van de melkveesector vanaf het jaar 2000 tot en met 2015. Hieruit bleek dat het aantal melkveebedrijven met 40% gedaald was naar ruim 17.750 bedrijven. Het aantal melkkoeien was wel met 11% gestegen en de melklevering van Nederland was gestegen met 24% naar 13.33 miljard kilogram. Het gemiddeld aantal koeien per bedrijf was met 72% gestegen naar 91 stuks. De melkprijs was ook gestegen in die periode, met 18% naar gemiddeld €38,20 per 100 kilogram.

Vervolgens kwam de kwestie of diezelfde lijn door te trekken is naar 2030. ‘Zet het historisch verdienmodel van schaalvergroting zich door?’, was de vraag die Gielen stelde. Hij stelde onder andere dat het aantal melkveebedrijven zal dalen richting de 10.000 en het gemiddeld aantal koeien per bedrijf zal naar verwachting stijgen naar 150 stuks. ''Gaan we ook meer melk leveren in Nederland en wat gaat de melkprijs doen? En welke piketpaaltjes zullen in de toekomst geplaatst worden die de omvang van de melkveehouderij gaan beperken?''

Specialist Jaap Gielen beredeneerde wat de gemiddelde groei gaat kosten als de sector tot 2030 dezelfde groei doormaakt als in de periode tussen 2000 en 2015. Waarbij het uitgangspunt is dat de intensiteit van melkproductie op het bedrijf niet toe zou nemen. Dat betekent extra grond als er extra melk geproduceerd gaat worden. De gezamelijke conclusie van de expert en de Koeien & Kansen-veehouders was dat zo’n groei eigenlijk niet terug te verdienen is met de huidige prijzen. De kritische melkprijs zal dan binnen een aantal jaren met ruim 10 cent per kilogram melk stijgen. Zonder forse stijging van de melkprijs is dit niet goed te maken.

Volgens Jaap Gielen moet de ruimte voor bedrijfsontwikkeling komen uit de huidige ruimte of uit andere verdienmodellen. Met ander woorden alleen als de kostprijs nu al laag is, is groeien in melkproductie, mèt grond, mogelijk en/of in combinatie met betaalde toegevoegde waarde.

Veranderend speelveld

Het huidige speelveld voor de melkveehouderij is echt veranderd ten op zichte van nog maar een paar jaren geleden. De wens naar schaalvergroting en specialisatie zijn er nog steeds, evenals de drang tot intensivering. Vervolgens komt bij schaalvergroting het arbeidsvraagstuk om de hoek kijken, want de wens is er nog steeds om een gezinsbedrijf te blijven, maar met meer koeien dan voorheen. Automatisering en robotisering zullen daarom ook doorgaan.

Verder is er weer een systeem met rechten (fosfaat dit keer) geïntroduceerd, zodat er (te)veel kapitaal uit de landbouw vloeit, dat niet kan worden aangewend voor verduurzaming en innovatie. De eisen aan de productie nemen toe. Denk aan klimaat/milieu en volksgezondheid. De wereldvraag naar zuivel groeit, maar de productieruimte in Nederland krimpt. De (internationale) markten bepalen de melkprijzen. Nederland ervaart een dubbel ongelijk speelveld: de kosten voor het voldoen aan milieu- en klimaatmaatregelen zijn hoog en de melkveehouderij in het buitenland kent minder strikte eisen dan in Nederland. De export van zuivelproducten zal blijven, naar verwachting meer producten met toegevoegde waarde vanuit Nederland en afname van ‘bulkproducten’. Maar het is de vraag of de buitenlandse consument gaat meebetalen aan duurzame productie in Nederland.

Meer dan schaalvergroting

Kijkend naar de huidige ontwikkeling, lijkt het dat de Nederlandse melkveehouderij op een keerpunt is gekomen, waarbij schaalvergroting niet meer de algemene route voor bedrijfsontwikkeling is. Dit komt overeen met de beleving van de Koeien & Kansen veehouders. Want de betrokken veehouders verwachten dat de melkveesector de komende 5 jaar in aantal koeien zal dalen (10 – 30%), maar dat de veehouders het inkomen van hun eigen bedrijf wel kunnen vergroten. Het is een zoektocht naar verdienmodellen waarbij duurzaamheidsprestaties beloond worden, met hogere opbrengsten als resultaat, of extra ontwikkelruimte. Daarnaast blijven kostenbesparing en bedrijfsoptimalisatie nog steeds erg relevant om in de nabije toekomst een goed inkomen te halen. De Koeien & Kansen veehouders zien met het geschetste speelveld nog volop toekomst voor hun bedrijf. De veehouders zijn er van overtuigd een goede match te vinden tussen talent, passie en verdienmodel.