Nieuws

Emissiearme voeropslag

Gepubliceerd op
24 november 2022

Op het erf van (melk)veehouderijbedrijven vinden veel activiteiten plaats die kunnen leiden tot vervuild erfwater. Met het afstromende erfwater kunnen organisch materiaal, kuilvoer- en mestresten en bij natte kuilen perssap in het oppervlaktewater terechtkomen. Erfemissie is milieubelastend en draagt bij aan het verslechteren van de waterkwaliteit. Daarnaast gaan waardevolle voedingsstoffen en mineralen verloren.

Op het erf vormen de voeropslagen een belangrijke emissieroute. Het gaat dan met name om lozingen van perssap en percolaatwater. Perssap ontstaat wanneer onder minder goede omstandigheden ingekuild wordt. Percolaatwater is regenwater dat in de voeropslag in contact komt met voer(resten) en daardoor verontreinigd raakt. Op basis van de milieuwetgeving is het lozen van perssap en percolaatwater uit een voeropslag niet toegestaan. De praktijk is echter weerbarstig. Bij het inkuilen onder minder goede omstandigheden en bij het uitkuilen kunnen perssap en percolaatwater ontstaan en in het oppervlaktewater terechtkomen. Bijvoorbeeld door het niet goed afdekken van het snijvlak en een niet bezemschone voeropslag. Dit leidt niet alleen tot verlies van voederwaarde, maar kan lokaal ook tot een verslechtering van de waterkwaliteit leiden. 

De BedrijfsWaterWijzer (BWW) brengt dit in het onderdeel ‘erf’ in kaart en geeft inzicht waar de knelpunten op het erf van de ondernemer liggen. De uitkomst van een vragenlijst toetsen we aan de huidige milieuregels. Het systeem brengt  de knelpunten in beeld geeft aan  welke verbeterpunten mogelijk zijn. 

Goede landbouwpraktijk wordt onvoldoende toegepast 

In de praktijk doen (melk)veehouders er alles aan om het ruwvoer, zoals graskuil en snijmais, onder goede omstandigheden in te kuilen en het ontstaan van percolaatwater te voorkomen. Zij nemen hiervoor passende maatregelen op hun erf. Ook al is er veel inzet, het ontstaan en lozen van perssap en percolaatwater kan jk niet altijd voorkomen worden. Het succes van maatregelen hangt vaak af van de oplettendheid, welwillendheid en tijdmanagement van de (melk)veehouder. Hij moet tijdig kleppen omzetten, putten legen, het snijvlak afdekken, schoon en netjes werken en voerresten opruimen. Daarnaast zijn niet alle maatregelen effectief genoeg. Dit geldt zeker voor een bestaande erfsituatie. De praktijk laat zien dat het uitsluitend lozen van schoon regenwater uit een voeropslag onvoldoende gewaarborgd kan worden. 

Een duoafvoergoot
Een duoafvoergoot
Een duoafvoergoot kan in dit soort situaties een verbetering zijn. In een simpele handomdraai is in de voeropslag een scheiding te maken tussen ‘schoon’ en ‘vuil’ water. Het principe is gebaseerd op het handmatig open of dicht zetten van bepaalde afvoerputjes. Voor het inkuilen zet de ondernemer alle  kleppen op de opvangput. 

Via de afvoerbuis worden dan eventuele perssappen opgevangen. Bij het uitkuilen kan de veehouder na verloop van tijd besluiten om een klep om te zetten. Het water loost hij dan rechtstreeks. Uiteraard mag dit alleen wanneer het regenwater niet verontreinigd is. Bij dit systeem bepaalt de veehouder zelf naar gelang de positie van het snijvlak en het bezemschoon zijn van de voeropslag welke afvoerputjes open en dicht staan. Steeds meer veehouders maken gebruik van de  duoafvoergoot. Hiervan zijn meerdere uitvoeringen verkrijgbaar. De meerwaarde van de duoafvoergoot, blijft echter afhankelijk van de oplettendheid, welwillendheid en tijdmanagement van de (melk)veehouder. Als de ondernemer de kleppen niet goed en tijdig omzet  en de voeropslag niet bezemschoon houdt, dan kan het effect voor het milieu veel lager of zelfs nihil zijn. Ook al is de duo-afvoergoot een verbetering voor de boer en het milieu, het geeft nog geen zekerheid dat ‘vuil’ water uit een voeropslag niet geloosd wordt. 

Emissiearme voeropslag met sensor gestuurde klep 

In het project ‘Emissiearme voeropslag’ is een sensor gestuurde klep ontwikkeld en getest De sensor meet de geleidbaarheid van vrijkomend water (perssap en percolaatwater). Geleidbaarheid is een goede indicator van de waterkwaliteit . De sensor is gangbaar en robuust en heeft zich in de praktijk bewezen. De sensoren zijn eenvoudig te plaatsen en te bedienen en meten (semi) continu. De sensoren vragen weinig onderhoud en zijn betaalbaar. Resultaten van metingen uit een sleufsilo met snijmais op Aeres Farms in Dronten zijn in tabel 1 weergegeven. 

2109/2020 2020/2021 2021/2022
Regenwater 1,4 2,1 2,2
Perssap 10,3 12,3 13,9

Tabel 1: Resultaten van het monitoren van de geleidbaarheid (in microSiemens/cm, mS/cm) gemiddeld per seizoen. 

Er is een duidelijk verschil tussen schoon hemelwater enerzijds en perssap/percolaatwater anderzijds. Het is praktisch haalbaar en uitvoerbaar om de kwaliteit van vrijkomend (afval)water uit een voeropslag te monitoren met een sensor. De volgende stap in het project is het aansturen van een klep door de geleidbaarheidssensor. De klep is ingebouwd in de afvoerbuis van het regenwater. De grenswaarde is ingesteld op 3 mS/cm. Tot 3 mS/cm wordt het regenwater afgevoerd naar de sloot. Tot de grenswaarde van 3 mS/cm wordt regenwater afgevoerd naar de sloot en boven de grenswaarde wordt de afvoerklep omgezet afvoer naar de opvang. De voorziening maakt het mogelijk om met meer zekerheid en betrouwbaarheid emissieloos te lozen uit een voeropslag en te voldoen aan de milieuregels. De resultaten hiervan zijn in het voorjaar 2023 bekend. 

Ervaring en leerpunten uit de praktijk 

Er zijn nog geen ondernemers met praktijkervaringen met sensor gestuurde kleppen. Een groep melkveehouders denkt en kijkt mee met dit project. Zij geven de volgende leerpunten mee: 

  • Het automatisch sturen van waterstromen vraagt waarschijnlijk om een grotere opvangvoorziening. Het is belangrijk te onderzoeken waar dit water voor gebruikt kan worden;

  • Wat is een acceptabele lozing van regenwater uit een voeropslag in het oppervlaktewater? Is een waarde van 3 mS/cm in de praktijk uitvoerbaar?

  • Als deze maatregelen praktijk wordt, hoe gaan toezichthouders dan met deze oplossing om?

  • Is dit een verbetering op het boerenerf om erfafspoeling naar het oppervlaktewater te verminderen/ voorkomen?

In de praktijk zijn op enkele Koeien & Kansen-bedrijven ervaringen opgedaan met het compartimenteren van het erf en de voeropslag.

Joris Buijs:
Joris Buijs: "Liever een eenvoudige en creatieve oplossing dan een officiële dure oplossing.''

Op het erf van Joris Buijs zijn langs het koepad op het erf en bij de kalveriglo’s goten aangelegd met afsluiters en calamiteitenputten. De naastliggende erfsloot is als ‘cascadesloot’ ingericht waarin het vuile erfwater in compartimenten kan bezinken. Door het erf schoon te houden en alles goed en tijdig te bedienen, kan Joris een scheiding maken tussen schoon hemelwater en vuil erfwater.

"Ik ben praktisch ingesteld en leg alleen wat aan als het werkt en past binnen mijn bedrijf,'' merkt Joris Buijs op. "Liever een eenvoudige en creatieve oplossing dan een officiële dure oplossing,'' voegt hij eraan toe. Hij staat achter de maatregelen, ook al kost het aandacht en tijd. Bovendien werkt een schoon en net erf plezierig. Los van de maatregelen houdt Joris het erf zoveel mogelijk bezemschoon. De komende periode gaat hij ervaring opdoen met de nieuwe inrichting.

Op het bedrijf van Frank Post is een sleufsilo met een duo-afvoergoot aangelegd. Hij is tevreden met dit systeem omdat het eenvoudig te bedienen is. Een scheiding tussen schoon hemelwater en vuil erfwater (in dit geval perssap en percolaatwater) is letterlijk in een handomdraai gemaakt. Maar het heeft volgens Post wel de nodige aandacht en onderhoud nodig. "Het eerste jaar liep het perfect, maar in de jaren daarna gingen putjes verstopt zitten,'' zegt Frank. "Mijn beste investering is de veegmachine met opvangbak,'' merkt hij tot slot op.