Ammoniakemissie Koeien & Kansen in 2024 verder gedaald

Doel

De projectdoelen voor ammoniak verschillen per bedrijf en zijn afhankelijk van de intensiteit (kg melk per hectare). Stalemissies hangen immers samen met het aantal dieren, terwijl veldemissies gekoppeld zijn aan het aantal hectares. Beide worden samengevoegd tot één doelwaarde, zodat bedrijven onderling vergelijkbaar zijn.

In Figuur 1 zijn de projectdoelen voor 2024 van de afzonderlijke bedrijven weergegeven met een rode horizontale lijn. Na de aanscherping in 2023 bleven de doelen in 2024 gelijk aan het jaar ervoor. De huidige doelen zijn gebaseerd op een reductie van 18% ten opzichte van het sectorgemiddelde in 2018. Voor de Koeien & Kansen-bedrijven kwam dit neer op een gemiddelde doelstelling van 50,6 kg NH₃/ha.

Resultaten 2024

Figuur 1 laat zien dat de ammoniakemissie op de Koeien en Kansen-bedrijven in 2024 gemiddeld 53,7 kg NH3/ha is, in 2023 was de emissie gemiddeld 54,6 kg NH3/ha en in 2022 was deze 55,7 kg NH3/ha. Ieder jaar daalde deze met ongeveer 1 kg NH3/ha. De neerwaartse trend zet dus door, al is de gezamenlijke doelstelling nog niet bereikt.

Toch wisten 8 van de 16 bedrijven hun individuele doelstelling wel te behalen. Opvallende voorbeelden zijn bedrijf 10 en De Marke, beide met een emissie rond 33 kg NH₃/ha. Het extensieve bedrijf 10 weidt de dieren langdurig en onbeperkt zodat er erg weinig mest in de stal terecht komt. Hierdoor is de stalemissie laag en kan er ook weinig mest uitgereden te worden. Dat leidt (ook) tot een lage veldemissie.

De Marke heeft een emissiearme stal. Ook is het RE-gehalte in het rantsoen op dit bedrijf laag, zodat de excretie per 1000 kg melk uitkomt op 13,1 kg N/1000 kg melk (gemiddelde excretie van Koeien en Kansen is 14,7 kg N/1000 kg melk). Een eiwitarm rantsoen, een lage stikstofexcretie en een werkende emissiearme stal beperken de ammoniakemissie die in de stal plaatsvindt. Tenslotte neemt De Marke met minder dan 60% grasland niet deel aan derogatie waardoor er minder dierlijke mest uitgereden mag worden dan op een gemiddeld Koeien en Kansen-bedrijf. Ook komt een groter aandeel mest op bouwland terecht. De emissie bij mest uitrijden op bouwland met een injecteur is lager dan met een zodebemester op grasland.

Figuur 1 laat ook zien dat bedrijf 4 een hoge ammoniakemissie heeft van ruim 90 kg NH3/ha. Door de intensieve bedrijfsvoering van 46.000 kg NH3/ha is de stalemissie bijna 66 kg NH3/ha. De excretie op dit bedrijf is met 14,2 kg N/1000 kg melk wel lager dan gemiddeld. Ten opzichte van 2023 is de ammoniakemissie op dit bedrijf overigens fors gedaald. Dit komt vooral door minder drijfmest toedienen wat heeft geleid tot een fors lagere veldemissie dan in 2023.

Mest verdunnen

Een aantal Koeien en Kansen-bedrijven verdunt de mest en wil hiermee de emissie verlagen. De emissiereductie is alleen nog erkend voor bedrijven die 1:2 verdunnen en mest uitrijden met een sleufkouter of sleepvoetenmachine (bedrijven gemarkeerd met * in Figuur 1). In 2023 zijn er 6 bedrijven die de mest verdunnen bij uitrijden met de sleufkouter of sleepvoetmachine. Gemiddeld is de ammoniakemissie op deze bedrijven 55,1 kg NH3/ha terwijl het gemiddelde doel op deze bedrijven 49,3 kg NH3/ha is. Ondanks verdunnen van mest met een sleufkouter of sleepvoet, halen 3 bedrijven de ammoniakdoelstelling nog niet. Dit komt bij bedrijf 7 en 14 vooral door meer mest uitrijden op grasland dan gemiddeld en bij bedrijf 15 door een hogere stalemissie per ha door een hoger RE-gehalte in het rantsoen en daardoor een hogere N-excretie dan gemiddeld (15,5 kg N/1000 kg melk t.o.v. 14,7 gemiddeld). Daarnaast zijn er nog een aantal bedrijven die mest verdunnen en hun mest uitrijden met een zodebemester. De veehouders zijn positief over de betere benutting van hun mest, hoewel niet bewezen is dat de ammoniakemissie hierbij lager is.

Emissiearme stal

In 2024 zijn er 5 Koeien en Kansen-bedrijven die (gedeeltelijk) een emissiearme stal hebben en daarmee de ammoniakemissie beperken. Dit zijn de bedrijven 2, 3, 6, 8 en De Marke. In Figuur 1 zijn de bedrijven met een # gemarkeerd. Gemiddeld is de ammoniakemissie op deze 5 bedrijven 48,2 kg NH3/ha terwijl het gemiddelde doel 50 kg NH3/ha is. 4 van de 5 bedrijven die een emissiearme stal hebben halen de doelstelling. Bedrijf 2 haalt de doelstelling niet, maar dit bedrijf heeft wel het meest scherpe doel van de bedrijven met een emissiearme stal (44 kg NH3/ha). Het doel voor 2024 is vooraf vastgesteld op basis van de intensiteit van 2023. In dat jaar had bedrijf 2 nog een intensiteit van 13.700 kg melk/ha. In 2024 is dit gestegen naar 21.500 kg melk/ha. Met de intensiteit van 2024 zou bedrijf 2 een hoger, makkelijker haalbaar doel hebben in 2024.

Bijna 1 kg NH3/ha minder dan in 2023

In 2024 was de ammoniakemissie gemiddeld bijna 1 kg NH3/ha lager dan in 2023. De emissie uit stal en mestopslag steeg, ondanks minder eiwit voeren, wel met 0,3 kg NH3/ha omdat de koeien langer op stal bleven (gemiddeld meer dan 100 uur langer op stal). De gemiddelde veldemissie daalde ondanks meer opstallen met 1,2 kg NH3/ha. In 2024 werd gemiddeld 23 kg N/ha minder stikstof uit dierlijke mest uitgereden op grasland en 5 kg N/ha meer dierlijke mest op maïsland. Er werd wel meer stikstofkunstmest toegediend: ongeveer 20 kg N/ha meer op grasland en ongeveer 10 kg N/ha meer op maïsland. Door afbouw van derogatie mocht er in 2024 op derogatiebedrijven 10 kg N/ha minder uit dierlijke mest worden geplaatst dan het jaar ervoor. De meeste Koeien en Kansen-bedrijven maakten gebruik van derogatie. De Marke werkte al zonder derogatie (waterwingebied) en de bedrijven 11 en 15 deden net als in 2023 mee aan de pilot voor versnelde afbouw van derogatie en dienden daarom in 2024 niet meer dan 170 kg N/ha uit dierlijke mest toe.